Transakcje łańcuchowe to szczególny typ dostaw, w których bierze udział kilku podatników, ale towar fizycznie przemieszcza się tylko raz – od pierwszego do ostatniego podmiotu. Dla prawidłowego rozliczenia VAT kluczowe jest ustalenie, która z dostaw jest tzw. dostawą ruchomą. To właśnie do niej przypisywany jest transport i tylko ona może korzystać ze stawki 0% VAT (np. przy wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów). Błędna kwalifikacja może skutkować poważnymi konsekwencjami podatkowymi.

Kiedy mamy do czynienia z transakcją łańcuchową?

Choć brak ustawowej definicji, przyjmuje się, że transakcja łańcuchowa występuje, gdy:
    • uczestniczy w niej co najmniej trzech podatników,

    • dotyczy tego samego towaru,

    • towar jest wydany bezpośrednio od pierwszego dostawcy do ostatniego nabywcy.

Każda z dostaw w łańcuchu spełnia definicję dostawy towarów z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, nawet jeśli nie wiąże się z fizycznym przekazaniem towaru. W konsekwencji:
    • każdy dostawca wystawia fakturę i rozlicza VAT,

    • każdy nabywca ma prawo do odliczenia podatku naliczonego.

Kiedy transakcja nie jest łańcuchowa?

Nie każda sekwencja kilku sprzedaży jest transakcją łańcuchową. Kluczowe jest, aby transport towarów miał charakter ciągły i nie dochodziło do „wyraźnej przerwy”. Jeżeli towar jest zatrzymywany, przeładowywany i sprzedawany dopiero po znalezieniu nowego klienta, mamy do czynienia z odrębnymi dostawami. Potwierdziły to m.in. interpretacje Dyrektora KIS z 24 lipca 2024 r. i 19 lutego 2025 r

Rozliczenie transakcji międzynarodowych

W transakcjach międzynarodowych kluczowe jest ustalenie miejsca opodatkowania:
    • dostawy przed transportem – rozliczane są w kraju rozpoczęcia wysyłki,

    • dostawy po transporcie – rozliczane są w kraju zakończenia transportu,

    • jedna dostawa ruchoma – przypisana do transportu i rozliczana jako WDT lub eksport (ze stawką 0%).

📌 Przykład: Towar wyjeżdża z Polski, pośrednikiem są dwie spółki niemieckie, a ostateczny klient znajduje się w Norwegii. Transport organizuje jedna ze spółek niemieckich – to ona rozlicza dostawę ruchomą jako eksport z Polski. Dostawa polska do Niemiec traktowana jest jako krajowa, a dostawa niemiecka do Norwegii – jako opodatkowana w Norwegii.

Najważniejsze zasady dla księgowych i przedsiębiorców

    • transport można przypisać tylko do jednej dostawy – ruchomej,

    • błędna kwalifikacja prowadzi do ryzyka zakwestionowania stawki 0% VAT,

    • każda dostawa w łańcuchu wymaga faktury i odrębnego rozliczenia podatku.